ANONİM ŞİRKET

LİMİTED ŞİRKET FARKI

Yürürlüğe giren yeni Ticaret Kanununun ikinci kitabı Ticaret şirketlerinin kuruluşu ve işleyişi ile sona ermesini düzenlemektedir.

İkinci kitap dördüncü kısım anonim şirketlerin kuruluşunu, temel ilkelerini ve işleyişini, altıncı kısım ise limitet şirketin tanımı, kuruluşu, işleyişi ve sona ermesini düzenlemektedir.

Bu yazımızda anonim şirketin kuruluşu ve işleyişi ile limitet şirketin kuruluş ve işleyişini ve hangi tür şirketin daha avantajlı olduğunu açıklamaya çalışacağız.

Ticaret Kanununun 329.cu maddesi “anonim şirket, sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan, borçlarından dolayı yalnız malvarlığı ile sorumlu bulunan şirkettir” diye tanımlamıştır. Bu tanımdan da anlaşılacağı üzere anonim şirket sermaye şirketidir ve borçlarından dolayı şirket malvarlığı ile sorumludur.

Ticaret Kanununun 573.cü maddesi ise “limitet şirket, bir veya daha çok gerçek veya tüzel kişi tarafından bir ticaret unvanı altında kurulur; esas sermayesi belirli olup, bu sermaye esas sermaye paylarının toplamından oluşur” şeklinde tanımlamıştır.

Ortaklar şirket borçlarından sorumlu olmayıp, sadece taahhüt ettikleri esas sermaye paylarını ödemekle ve şirket sözleşmesinde öngörülen ek ödeme ve yan edim yükümlülüklerini yerine getirmekle yükümlüdür. Kanunun bu düzenlemesinden de anlaşılacağı üzere limitet şirkette bir sermaye şirketi olup, şirket ortağı şirket borçlarından şahsen sorumlu değildir.

Amaç ve konu:

Anonim şirketler, kanunen yasaklanmamış olan her türlü ekonomik amaç ve konular için kurulabilir. ( Tic. K. Md. 331 )

Limitet şirketler de kanunen yasak olmayan her türlü ekonomik amaç ve konu için

kurulabilir. ( Tic. K. Md.573-3 )

            Kuruluş sermayesi:

            Anonim şirket, tamamı esas sözleşmede taahhüt edilmiş bulunan sermayeyi ifade eden esas sermaye elli bin Türk lirasından ve sermayenin arttırılmasında yönetim kuruluna tanınmış yetki tavanını gösteren kayıtlı sermaye sistemini kabul etmiş bulunan ve halka açık olmayan anonim şirketlerde başlangıç sermayesi yüz bin Türk lirasından aşağı olamaz.

            Kayıtlı sermayeli anonim şirketlerde başlangıç sermayesi, kuruluşta ve sisteme ilk geçildiğinde haiz olunması zorunlu sermayedir.

            Çıkarılmış sermaye ise, çıkarılmış payların tümünün itibari değerlerinin toplamını temsil eder.

            Halka açık olmayan anonim şirketler, gerekli şartları taşımadıkları takdirde, Sanayi ve Ticaret Bakanlığından izin alarak kayıtlı sermaye sisteminden çıkabilecekleri gibi, bu sisteme alınırken sahip oldukları nitelikleri kaybederlerse, kendileri istemese bile Bakanlık tarafından sistemden çıkartılırlar. 

            Anonim şirketler Sanayi ve Ticaret Bakanlığının izni ile kurulur.  Anonim şirketlerin esas sözleşme değişiklikleri de Sanayi ve Ticaret Bakanlığının iznine bağlıdır. Bakanlık incelemesi sadece kanunun emredici hükümlerine aykırılık bulunup bulunmadığı yönünden yapılabilir. Bunun dışında hukuki konumu, niteliği ve işletme konusu ne olursa olsun anonim şirketin kuruluşu ve esas sözleşme değişiklikleri herhangi bir makamın iznine bağlanamaz. ( Tic. K. Md. 333 )

            Anonim şirket, kurucuların, kanuna uygun olarak düzenlenmiş bulunan, sermayenin tamamını ödemeyi, şartsız taahhüt ettikleri, imzalarının noter tarafından onaylandığı esas sözleşmede, anonim şirket kurma iradelerini açıklamalarıyla kurulur.

            Kuruluş belgeleri, esas sözleşme, kurucular beyanı, değerleme raporları, ayın ve işletme devralınmasına ilişkin olanlar da dahil olmak üzere, kurulmakta olan şirketle, kurucular ve diğer kişilerle yapılan ve kuruluşla ilgili olan sözleşmeler ile işlem denetçisi raporu, kuruluş belgeleri olup birer suretleri sicil dosyasına konur ve birer suretleri de şirket tarafından beş yıl süreyle saklanır. ( Bu yeni bir maddedir. )

            Anonim şirketin kurulabilmesi için pay sahibi olan bir veya daha fazla kurucunun olması şarttır.

            Anonim şirket esas sözleşmesi yazılı şekilde yapılmalı ve bütün kurucu ortaklar tarafından imzalanıp notere tasdik ettirilmelidir.

            Esas sözleşmede yazılması gereken şartlar şunlardır:

            a-Şirketin ticaret unvanı ve merkezinin bulunacağı yer,

            b-Şirketin işletme konusu,

            c-Şirket sermayesi ile her payın itibari değeri, bunların ödenmesinin şekil şartları,

            d-Pay senetlerinin nama veya hamilene yazılı olacakları, imtiyazlar, devir

                sınırlamaları,

            e-Paradan başka sermaye olarak konan haklar ve ayınlar ile bunların değeri, bunlara

               karşılık verilecek payların miktarı, bir işletme ve ayın devir alınması söz konusu

               olduğu takdirde, bunların bedeli ve şirketin kurulması için kurucular tarafından

               şirket hesabına satın alınan malların ve hakların bedelleri ile şirketin kurulmasında

               hizmeti görülenlere ödenecek ücret

            f-Kurucularla yönetim kurulu üyelerine ve diğer kimselere şirket kârından yapılacak

   ödemeler,

g-Yönetim kurulu üyelerinin sayısı, imza yetkisi olanlar,

h-Genel kurulun toplantıya çağrı şekli ve oy hakları,

ı-Şirket bir süre ile sınırlı ise bu süre,

i- Şirkete ait ilanların ne şekilde yapılacağı,

j-Pay sahiplerinin taahhüt ettiği sermaye paylarının türü ve miktarı,

k-Şirketin hesap dönemi.

İlk yönetim kurulu üyeleri esas sözleşme ile atanır.

Esas sermayeyi oluşturan payların tamamının kurucular tarafından esas sözleşmede taahhüt edilmesi ve noter tarafından tasdik edilmesi şarttır.

Sanayi ve Ticaret Bakanlığının kuruluş izni verdiği anonim şirket, şirketin kuruluşunu izleyen otuz gün içinde şirketin merkezinin bulunduğu yer ticaret siciline tescil ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde ilan olunur. Anonim şirket ticaret siciline tescil ile tüzel kişilik kazanır.

            Limitet şirket ise on bin Türk lirası ana sermaye ile kurulabilmektedir. Ortakların sayısı elliyi aşamaz. Şirket sözleşmesi yazılı yapılır ve kurucuların imzalarının noter tarafından onaylanması şarttır.

            Limitet şirket sözleşmesinde zorunlu kayıtların açıkça yer alması gerekir.

            a-Şirketin ticaret unvanı ve merkezinin bulunduğu yer,

           b-Şirketin esaslı noktaları belirtilmiş ve tanımlanmış bir şekilde işletme konusu,

            c-Esas sermayenin itibari tutarı, esas sermayenin paylarının sayısı, itibari değerleri,

                varsa imtiyazlar, esas sermaye paylarının grupları,

            d-Müdürlerin adları soyadları, unvanları, vatandaşlıkları

            e-Şirket tarafından yapılacak ilanların şekli.

            Kuruluş:

            Limitet şirket, kanuna uygun olarak düzenlenen şirket sözleşmesinde, kurucuların limitet şirket kurma iradelerini açıklayıp, sermayenin tamamını şartsız taahhüt etmeleri ve nakit kısmı hemen ve tamamen ödemeleriyle kurulur.

            Tescil için, şirket merkezinin bulunduğu yerdeki ticaret siciline başvurulur. Başvuru müdürlerin tamamı tarafından imzalanır. Başvuruya şu belgeler eklenir:

a-      Noter tarafından onaylanmış şirket sözleşmesi,

b-      Kurucular beyanı ve işlem denetçisi raporu,

c-      Yerleşim yerleri de gösterilerek şirketi temsile yetkili kişileri ve denetçi seçimini gösteren belge,

Limitet şirket sözleşmesinin tamamı, kurucuların imzalarının noter tarafından

onaylanmasını izleyen otuz gün içinde, şirket merkezinin bulunduğu yer ticaret siciline tescil ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde ilan olunur.  Limitet şirket ticaret siciline tescil ile tüzel kişilik kazanır.

                        Limitet şirket kuruluşunda ve esas sözleşmenin değiştirilmesinde Sanayi ve Ticaret Bakanlığının izin şartı aranmaz.

                        Anonim şirkette halka arz edilecek paylar:

                        Anonim şirketin kuruluşunda pay senetlerinin esas sözleşmede halka arz edileceği belirtilmiş ve garanti edilmişse, şirketin tescilinden itibaren en geç iki ay içinde halka arz işleminin gerçekleştirilmesi gerekir. Pay senetlerinin halka arz edilmesi sermaye piyasası mevzuatına göre yapılır. Halka arz edilen nakdi payların karşılıkları satıştan elde dilen gelirden ödenir. Satış süresinin sonunda, payların itibari değerlerinin, varsa çıkarma priminin karşılığı şirkete, giderler düştükten sonra kalan tutar ise, pay senetlerini halka arz eden pay sahiplerine ödenir.

                        Halka arz edilip de süresinde satılmayan payların bedellerinin tamamı, süresinde halka arz edilmeyen payların bedellerinin ise yüzde yirmi beşi  iki aylık süreyi izleyen üç gün içinde ödenir. ( Tic. K. Md. 346 ) Bu maddenin eski ticaret kanununda karşılığı yoktur ve yeni bir düzenlemedir.

                        İtibari değerinin altında bir bedelle pay senedi çıkarılamaz. Payların itibari değerinin üstünde bir bedelle satışa çıkarılabilmesi için ise esas sözleşmede hüküm bulunması ve genel kurul kararı şartı aranır.

                        Anonim şirket ile limitet şirket arasında en belirgin fark halka açılma olanağı noktasında ortaya çıkar. Çünkü anonim şirketin halka açılma olanağı olmasına rağmen limitet şirketin halka açılma olanağı yoktur.

                        Anonim şirket ortakları şirketi kurdukları sırada harcadıkları emeğe karşılık olmak üzere kurucu ortaklara, para ve bedelsiz pay senedi vermek şirket sermayesinin azalması sonucunu doğurabileceği için böyle bir menfaat tanınamaz. Esas sözleşmede bu hükme aykırı hükümler yazılamaz. Böyle bir hüküm yazılmış olsa bile kesinlikle geçersizdir. Ancak, dağıtılabilir kârdan yedek akçe ile pay sahipleri için yüzde beş kar payı ayrıldıktan sonra kalanın en çok onda biri intifa senetleri bağlamında kurucu ortaklara ödenir.

                        Dağıtılabilecek kar mevcut ise şirket karın dağıtılmamasına karar vermiş bile olsa, kurucu intifa sahipleri esas sözleşmede öngörülen kar paylarını alırlar.

                        Yeni Ticaret Kanununun yürürlüğe girmesinden sonra kurulan anonim şirketler, pay senetlerini halka arz etmeden önce kurucu intifa senetlerini, herhangi bir bedel ödemeden iptal ederler. Aksi halde intifa senetleri kendiliğinden geçersiz sayılır.

                        Anonim şirketlerde şirket pay senedinin, iki yıl geçtik ten sonra satılması halinde doğan kazanç gelir vergisine tabi değildir.

                        Limitet şirkette ise şirket ortağı hissesi ne zaman satılırsa satılsın elde edilen kazanç, gelir vergisine tabidir.  Anonim şirket ile limitet şirket arasında belirgin farklardan biride budur.

            Yönetim Kurulu:

Anonim şirketin, esas sözleşmeyle atanmış veya genel kurul tarafından seçilmiş, bir veya daha fazla kişiden oluşan bir yönetim kurulu bulunur. Şirketi temsil etmeye yetkili en az bir üyesinin yerleşim yerinin Türkiye’de bulunması ve Türk vatandaşı olması şarttır.

Yönetim kurulu üyelerinin en az dörtte birinin yüksek öğrenim görmüş olması zorunludur. Tek üyeli yönetim kurulunda bu şart aranmaz.

Yönetim kurulu üyelerinin, görevlerini yaparken kusurlarıyla şirkete verebilecekleri zarar, şirket sermayesinin yüzde yirmi beşini aşan bir bedelle sigorta ettirilmiş ve bu surette şirket teminat altına alınmışsa, bu husus halka açık şirketlerde Sermaye Piyasası Kurulunun ve ayrıca pay senetleri borsada işlem görüyorsa borsanın bülteninde duyurulur. Bu maddenin eski ticaret kanununda karşılığı olmayıp yeni bir düzenlemedir.

Limitet şirketlerin halka açılma olanağı olmadığı için bu kural limitet şirketlerde uygulanmaz.

Anonim şirketlerde pay senedi bastırılması:

Anonim şirketlerde şirketin ve sermaye artırımının tescilinden önce çıkarılan paylar geçersizdir. Ancak iştirak taahhüdünde doğan yükümlülükler geçerliliklerini sürdürür.

Paylar hamiline yazılı ise yönetim kurulu, pay bedelinin tamamının ödenmesi tarihinden itibaren üç ay içinde pay senetlerini bastırıp pay sahiplerine dağıtır.Yönetim kurulunun hamiline yazılı pay senetlerinin bastırılmasına ilişkin kararı tescil ve ilan edilir. Ayrıca şirketin internet sitesinde yayınlanır.

Azlık istemde bulunursa nama yazılı pay senedi bastırılıp tüm nama yazılı pay senedi sahiplerine dağıtılır.

Pay senetlerinin şekli:

Pay senetleri şirketin unvanını, sermaye tutarını, kuruluş tarihini, kuruluş tarihindeki sermaye tutarını, çıkarılan pay senedinin tertibini, bunun tescili tarihini, senedin türünü ve itibari değerini, kaç payı içerdiğini belirtmesi ve şirketin ve  şirket adına imza etmeye yetkili olanlardan en az ikisi tarafından imza edilmiş olması şarttır.

Kapalı şirketlerde baskı şeklinde imzanın delikli olması veya her türlü sahtekarlığı engelleyici diğer güvenlik önlemlerinin alınması şarttır.

Nama yazılı pay senetlerinin ayrıca sahiplerinin adı ve soyadı veya ticaret unvanını, yerleşim yerini, pay senedi bedelinin ödenmiş olan miktarının da açıklanmış olması gerekir. Bu senetler şirketin pay defterine kaydolunur.

Bir pay senedi tedavülü mümkün olmayacak şekilde yıpranmış olursa pay senedi sahibi giderlerini peşinen karşılamak suretiyle şirketten yeni bir senet istemek hakkına sahiptir.

Hamiline yazılı pay senetleri zilyetliğin devri ile bir başkasına geçirilebilir.

Nama yazılı payların ve pay senetlerinin devrinde de kanunda veya sözleşmede aksine bir hüküm yoksa nama yazılı paylar herhangi bir sınırlamaya bağlı olmaksızın devredilebilir. Ciro edilmiş nama yazılı pay senedinin zilyetliğinin devralana geçirilmesiyle işlem tamamlanır.

Limitet şirketlerde hamiline pay senedi bastırılamaz. Ancak nama yazılı pay senedi bastırılabilir. Ancak tedavül etmez. Sadece ortaklığı ispat için kullanılabilir.

Yukarıda anonim şirketlerde pay senedi ve ortaklık payının devrini incelerken gördüğümüz üzere şirket hissesinin satışının noterden yapılması şartı aranmamaktadır. Zilyetliğin devri ile satış işlemi tamamlanmaktadır. Ayrıca  ticaret siciline tescil mecburiyeti de yoktur.

Limitet şirketlerde ise esas sermaye payının devrini ve devir borcunu doğuran işlemlerin mutlaka yazılı şekilde yapılması ve tarafların imzalarının noter tarafından tasdik edilmesi gerekir.

Şirket sözleşmesinde aksi öngörülmemişse, esas sermaye payının devri için, ortaklar genel kurulunun onayı şarttır. Devir bu onayın verilmesiyle geçerli olur.

Şirket sözleşmesiyle sermaye payının devri yasaklanabilir. Genel kurul da esas sermaye payının devrine sebep göstermeden onay vermeyebilir.

Limitet şirkette pay devrine genel kurul onay verdiği takdirde pay devri onayının, ticaret siciline tescili gerekir.

Anonim şirketlerde ortaklar ve onlara yakın kişilerin şirkete verilen ve öz kaynakların yerini tutan ödünçler her zaman iade edilebilir.

                        Limitet şirketlerde ise, ortaklar veya onlara yakın kişiler tarafından şirkete verilen ve öz kaynakların yerini tutan ödünçler, bir sözleşme veya beyan dolayısıyla sırada en sonda yer alanlar da dahil olmak üzere diğer tüm alacaklar ödendikte sonra  iade edilir.

            Esas sözleşmede yapılacak değişiklikler:

            Anonim şirketlerde kanunda veya esas sözleşmede aksine bir hüküm bulunmadığı takdirde, esas sözleşmeyi değiştirmek için şirket sermayesinin en az yarısının temsil edildiği genel kurulda, toplantıda mevcut bulunan oyların çoğunluğu ile alınır.

                        Bilanço zararlarının kapatılması için yükümlülük ve ikinci yükümlülük koyan kararlar ile şirket merkezinin yurt dışına taşınmasına ilişkin kararlar, şirket sermayesinin tamamını oluşturan pay sahiplerinin veya temsilcilerinin oy birliği ile alınır.

                        Şirketin işletme konusunun tamamen değiştirilmesi, imtiyazlı pay oluşturulması veya nama yazılı payların devrinin sınırlandırılmasıyla ilgili kararların alınması için sermayenin en az  yüzde yetmiş beşini temsil eden pay sahiplerinin olumlu oyları ile gerçekleşir.

                        Pay senetleri menkul kıymetler borsasında işlem gören şirketlerde sermayenin arttırılması ve kayıtlı sermaye tavanının yükseltilmesine ilişkin esas sözleşme değişiklikleri ile, birleşmeye, bölünmeye ve tür değiştirmeye ilişkin kararlarda sermaye payının en az yüzde ellisini temsil eden ortakların katıldığı toplantıda oy çokluğu ile karar alınması ile gerçekleşir.

                        İşletme konusunun tamamen değiştirilmesi veya imtiyazlı pay oluşturulmasına ilişkin genel kurul kararına olumsuz oy vermiş nama yazılı pay sahipleri, bu kararın Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde yayımlanmasından itibaren altı ay boyunca payların devredilebilirliği hakkındaki kısıtlamalarla bağlı değildirler.

                        Limitet şirketlerde esas sözleşmede yapılacak değişiklikler, esas sermayenin üçte ikisini temsil eden ortakların kararıyla mümkün olmaktadır.

                        Şirket sözleşmesinde yapılan her değişiklik tescil ve ilan edilir.

                        Yukarıda açıkladıklarımızın ışığında bir değerlendirme yaptığımız takdirde anonim şirketin limitet şirketten daha avantajlı olduğunu görmekteyiz.  Kısaca özetlersek:

·         Anonim şirket ve limitet şirket bir kişi tarafından dahi kurulabiliyor.

·         Anonim şirkette yönetim kurulu üyesi olmayan ortak, şirketten tahsil edilemeyen vergi borçlarından ve sigorta prim borçlarından sorumlu tutulamıyor.

·         Limitet şirkette ise şirketin vergi ve sigorta prim borçları şirketten ve müdürden tahsil edilemediği takdirde şirket ortağı veya ortakları kendi malvarlığı ile sorumlu olmaktadır.

·         Anonim şirketlerde şirket pay senedinin iki yıl geçtikten sonra satılmasından doğan kazanç gelir vergisine tabi değildir.

·         Limitet şirkette ise şirket hissesi ne zaman satılırsa satılsın elde edilen kazanç gelir vergisine tabi olmaktadır.

·         Anonim şirketlerde halka açılmak ve pay senetlerini menkul kıymetler borsasında halka arz etmek olanağı vardır.

·         Limitet şirketlerde ise halka açılmak imkanı yoktur.

·         Anonim şirketlerde hamiline pay senedi bastırılmakta ve satışa arz edilmektedir.

·         Limitet şirketlerde ise hamiline pay senedi bastırma imkanı yoktur. Nama ( isme ) yazılı pay senedi bastırılabilir. Ancak bu sadece ortaklığı ispat etmekte kullanılır.

·         Anonim şirkette pay sahibi şirket hissesini zilyetliğin devri ile gerçekleştirmekte ayrıca yazılı olması ve noter tasdiki şartı aranmamaktadır.

·         Limitet şirkette ise pay sahibi hissesini ancak yazılı olarak yapmak, notere onaylatmak ve genel kurulun onaylaması ve bu onayın ticaret siciline tescil ettirilmesi gerekir.

·         Anonim şirketlerde ortakların ve ortaklara yakın kişilerin şirkete verdikleri ve öz kaynakların yerini tutan ödünçler her zaman iade edilebilir.

·         Limitet şirketlerde ise ortakların verdiği ödünçler sırada en sonra yer alanlarda dahil olmak üzere diğer tüm alacaklardan sonra iade edilebilir.

·         Anonim şirketlerde şirket sözleşmesi esas sermayesinin yüzde ellisini temsil eden ortakların kararıyla değiştirilebilir.

·         Limitet şirketlerde şirket sözleşmesi esas sermayenin üçte ikisini temsil eden ortakların kararıyla değiştirilebilir.

Avukat Erol Türk

Not. Yazarın izni alınmadan bu makale kullanılamaz.